Rozdział I

Narodziny i początki polskiej fotografii teatralnej

„Fotografia to jest takie coś, co nie ma końca” – słowa Wojciecha Plewińskiego, mistrza fotografii teatralnej. Z historii wiemy, że mimo uznania roku 1839 za datę wynalezienia fotografii, jej początki są znacznie wcześniejsze.

W polskiej fotografii teatralnej również możemy wskazać różne daty pierwszego zdjęcia człowieka teatru, pierwszej fotografii scenicznej, ale nie w datach tkwi istota początku. Teatr jako sztuka wizualna zawsze tworzył obrazy. Obrazom towarzyszyły emocje, w zależności od epoki czy gatunku różnie wyrażane – miną, gestem, słowem, śpiewem, tańcem, inscenizacją…

Obrazy zatrzymywane pod powiekami, zapamiętywane i zabierane przez publiczność opuszczającą teatr. Obrazy, które następnie ożywały w rozmowach, wracały w snach, zostawały w pamięci. Były opowiadane, opisywane, zapamiętywane. I bezustannie przetwarzane. Na początku XIX wieku, wraz z wynalazkiem litografii, zaczęły pojawiać się pierwsze rysunki aktorów i aktorek w rolach, w charakteryzacji i kostiumie, uchwycone na scenie. Portrety w rolach z zapisanym fragmentem sztuki były dodawane do wydań popularnych dramatów, m.in. serii wydawniczej Teatra Warszawskie (1834-1840). Czarno-białe i kolorowane zapamiętywały ważne w przedstawieniu sytuacje. Ujęcia w roli oraz osobno wydawane portrety prywatne budowały prestiż ludzi teatru, podróżowały z nimi podczas występów gościnnych, wzmacniały popularność.

Jedna z litografii przedstawia aktora wypowiadającego słowa: „Boże, odzyskałem wzrok!”. To dynamiczne ujęcie – aktor stoi na szeroko rozstawionych nogach, trzyma ręce w górze, czarna wstążka, która zakrywała oczy niewidomego, opada w dół, zatrzymana w ruchu, w malowniczym pofalowaniu materiału. Możemy się domyślić, że był to istotny, może kulminacyjny moment przedstawienia. Minie wiele lat, zanim ten jeden moment na scenie, w ruchu i w kolorze, będzie można uchwycić w fotograficznym kadrze. Fotografia teatralna rozwijała się wraz ze zmianami technicznymi wynalazku z 1839 roku. Scena we wnętrzu teatru była dla niej największym pod względem technicznym wyzwaniem. Przyglądając się polskiej fotografii teatralnej do 1918 roku, chciałabym uchwycić jej narodziny, przemiany zachodzące na przełomie XIX i XX wieku oraz różnorodność tematów, które wciąż są rozwijane.

Przeczytaj pełen tekst dr Agnieszki Wanickiej dotyczący I części wystawy (1839-1918)

(234.09 KB, PDF)

Rysunek młodego mężczyzny w jasnym fraku. Zrzuca czarną, materiałową opaskę. Pod spodem napis “Boże! odzyskałem wzrok!”

Rysunek kobiety w żółtej sukni z czerwonymi aplikacjami. Opiera się o stolik. Pod spodem napis “A kiedy to nieprawda”.

author

unknown

Cykl ośmiu litografii kolorowanych: na pierwszej Julian Dobrski jako Lionel w operze komicznej Błyskawica de Planarda i de SaintGeorga, Teatra Warszawskie

Zbiory cyfrowe Muzeum Narodowego w Krakowie

1836

Szkic popiersia młodej kobiety w sukni z bufiastymi rękawami. Ciemne loki fantazyjnie upięte na czubku głowy, między nie wpięty kwiat.

Antoni

Laub

Leontyna Żuczkowska, Artystka Teatru Narodowego w Warszawie, rys. Antoni Laub, litografia, 27,5 x 23,5 cm, wyd. Piotr Piller, Lwów, (sygn. G.6202/III)

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1830

Obraz. Portret drobnej, młodej kobiety. Drobne, brązowe loczki otaczają jej twarz. Suknia bogato zdobiona, do kapelusza doczepione pióra. W tle drzewa, błękitne niebo i kłębiaste chmury.

author

unknown

Cykl dwóch zdjęć: Leontyna Halpertowa w kostiumie Rity Hiszpanki, Stanisław Marszałkiewicz

Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie

1840

Kolorowe, pociemniałe zdjęcie kobiety na sofie. Siedzi lekko przechylona na bok, podpiera palcami brodę. Do ciemnej sukienki doczepiona złota biżuteria. Zdjęcie jest w obdrapanej, czarnej ramce z zielonym passe-partout.

Karol

Beyer

Leontyna Halpertowa, ok. 1849, dagerotypia; płyta miedziana posrebrzana, papier, szkło, w świetle passe-partout 7,2 x 5,4 cm, oprawa 12,6 x 10,7 cm, (DI 105482)

Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie

1849

Pożółkła kartka. Na środku owalne zdjęcie - portret wąsatego mężczyzny. Grzywka ułożona na bok, włosy po bokach bardziej niesforne. Ma na sobie koszulę z wysokim kołnierzykiem, pod szyją ciemny fular. Pod zdjęciem krótka notatka biograficzna.

author

unknown

Ignacy Chomiński, odbitka na papierze solnym z talbotypu (lub dagerotyp), przed 1846, Kraków, przefotografował Walery Twardzicki, ok. 1865, Warszawa, 10,3 x 6 cm, MHK-Fs3222/VI/19

Zbiory Muzeum Krakowa

1846

Portret poważnej kobiety półprofilem. Włosy zaplecione wokół głowy. Suknia ciemna z rozszerzanymi rękawami i ozdobnymi aplikacjami.

Karol

Beyer

Adelaide Ristori del Grillo, Warszawa, 17,8 x 12,5 cm, (DI 103389)

Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie

1856

Zdjęcie pewnego siebie dojrzałego mężczyzny w długiej, białej koszuli, kurtce i pasiastych spodniach. Ma rozpuszczone włosy sięgające ramion i futrzaną czapkę. Jedno ze zdjęć pokolorowane. Na innym mężczyzna zdejmuje czapkę, macha nią.

Karol

Beyer

Cykl dwóch zdjęć: Ludwik Panczykowski jako tytułowy Janek spod Ojcowa Jana Kantego Gregorowicza, ok. 1860

Muzeum Narodowe w Warszawie

1860

Kolaż sześciokątnych zdjęć mężczyzny. Na każdym ucharakteryzowany inaczej, pozuje sam lub z rekwizytami.

Mężczyzna w kraciastych spodniach i kamizelce. Na czubku głowy przekrzywiona czapka. Trzyma pudełko. Wyjmuje z niego perukę.

Konrad

Brandel i Ska

Cykl dwóch zdjęć: na pierwszym Michał Chomiński, tableau, portret i 13 fotografii w 12 rolach oraz Michał Chomiński jako Cyrulik w sztuce Talizman, czyli dwoje rudych Johanna Nepomuka Nestroya

Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie

1866

Konrad

Brandel i Ska

Michał Chomiński jako Cyrulik w sztuce Talizman, czyli dwoje rudych Johanna Nepomuka Nestroya, ok. 20 x 16 cm, Album fotograficzny portretów, zabytków architektury, malarstwa i rzeźby, s.7, (Szt. Fot. 668)

Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa (Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy)

1866

Mężczyzna stoi przy ciemnej zasłonie, spod której wystają nogi. Mężczyzna wskazuje na nie palcem, robi zdziwioną, lekko wystraszoną minę.

Konrad

Brandel i Ska

Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa (Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy)

1866

Mężczyzna w opiętym mundurze. Stoi przy ścianie z narysowanymi drzwiami. Przy nich krzesło. Mężczyzna stawia na nim jedną nogę. Puka do drzwi.

Konrad

Brandel i Ska

Michał Chomiński jako Tinot w sztuce Żona, która nienawidzi męża A. Delacoura, E. Lemoine’a-Moreau, ok. 20 x 16 cm, Album fotograficzny portretów, zabytków architektury, malarstwa i rzeźby, s.9, (Szt. Fot. 668)

Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa (Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy)

1866

Kolaż owalnych zdjęć mężczyzny. Na każdym wciela się w inną rolę, zmienia kostiumy, pozy.

Sepia. Dojrzały mężczyzna opatulony ciemnym futrem. Przyciska dłoń do klatki piersiowej. Marszczy gęste brwi. Zaciska usta. Zerka w bok.

Konrad

Brandel i Ska

Cykl czterech zdjęć: na pierwszym Jan Królikowski, tableau, portret i 12 fotografii w rolach

Zbiory Muzeum Krakowa

1866

Okładka tygodnika “Kłosy”. W dolnej połowie rysunek dojrzałego mężczyzny otulonego ciemnym futrem. Przyciska dłoń do klatki piersiowej. Marszczy gęste brwi. Zaciska usta. Zerka w bok. Po obu stronach wąskie kolumny tekstu.

Konrad

Brandel

Strona tytułowa czasopisma „Kłosy” 1866 nr 40 (4.04) z drzeworytem (rysował F. Tegazzo, rytowany w pracowni J.Minheymera) Jana Królikowskiego jako Franciszeka Moora w Zbójcach Schillera według fotografii Konrada Brandla i Ski „wyłącznie dla Kłosów wykonanej”

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1866

Sepia. Kobieta w rozłożystej sukience za kolano i płaskich butach. Uśmiecha się do obiektywu. Zdjęcie podniszczone, całe w ciemnych plamkach.

Sepia. Kobieta w sukience do kolan. Spódnica tiulowa, rozłożysta. Do tego białe rajstopy i baletki. Na głowie duży wianek. Kobieta stoi na palcach, podpiera się o stół.

Jan

Mieczkowski

Cykl sześciu zdjęć: na pierwszym nierozpoznana tancerka baletu warszawskiego (przypuszczalnie Rojewska)

Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk

1862

Sepia. Zdjęcia ze spektaklu. Trójka mężczyzn w surdutach przy niewielkim stole. Mają poważne miny, marszczą brwi. Grają w karty. Dyskutują.

Jan

Mieczkowski

Cykl siedmiu zdjęć: scena z przedstawienia Safanduły V. Sardou

Muzeum Teatralne w Warszawie

1870

Sepia. Zdjęcie ze spektaklu. Trzech mężczyzn w surdutach siedzi przy niewielkim stole. Mają poważne miny, marszczą brwi. Grają w karty.

Jan

Mieczkowski

Scena z przedstawienia Safanduły V. Sardou (Alojzy Żółkowski jako Margrabia de Rochepeans, Adolf Ostrowski jako Fromentel i Wincenty Rapacki jako Leonidas Vauclin), 35,5 x 29,6 cm, (DI 105540)

Muzeum Narodowe w Warszawie

1870

Szkic sceny ze spektaklu. Trzech mężczyzn w surdutach siedzi przy niewielkim stole. Mają poważne miny, marszczą brwi. Grają w karty.

Jan

Mieczkowski

Cykl trzech zdjęć z przedstawienia Safanduły V. Sardou. Na pierwszym scena z przedstawienia Safanduły V. Sardou (Alojzy Żółkowski jako Margrabia de Rochepeans, Adolf Ostrowski jako Fromentel i Wincenty Rapacki jako Leonidas Vauclin)

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1870

Sepia. Portret kobiety w bogato zdobionej sukni. Włosy z przodu natapirowane, z tyłu loki miękko opadające na ramiona. Na szyi masywny wisior na aksamitnej wstążce. Kobieta podpiera brodę dłonią. Uśmiecha się lekko.

Sepia. Portret kobiety o delikatnych rysach. Ubrana jest w jasną, zwiewną suknię zdobioną metalowymi elementami. Na głowie opaska z półksiężycem. Kobieta podpiera brodę dłonią, zamyślona patrzy w bok.

Jan

Mieczkowski

Cykl dwóch zdjęć: na pierwszym Bronisława Dowiakowska jako Violetta w operze Traviata G. Verdiego i F.M. Piave

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1870

Sepia. Smukła kobieta w jasnej sukience. Ma rozpuszczone, gęste włosy. Lekko pochyla głowę, patrzy w obiektyw aparatu. Jej spojrzenie intensywne.

Jan

Mieczkowski

Cykl trzech zdjęć: Helena Modrzejewska jako Ofelia w Hamlecie Szekspira

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1871

Sepia. Na okrytej futrem otomanie siedzi kobieta w szacie z frędzlami. Splecione dłonie trzyma na głowie. Ma włosy przewiązane chustą, na szyi, uszach, nadgarstkach dużo biżuterii. Pod zdjęciem ręczny podpis Heleny Modrzejewskiej wraz z datą 1880.

Sepia. Kobieta w szacie z frędzlami siedzi na otomanie. Na brzuchu niewielki nóż. Kobieta trzyma się za głowę. Patrzy w dal.

Jan

Mieczkowski

Cykl trzech zdjęć Heleny Modrzejewskiej jako Kleopatry w Antoniuszu i Kleopatrze Szekspira

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1880

Maksymilian

Fajans

Helena Modrzejewska w sukni balowej z tiurniurą, ok. 1868, 54, 8 x 41,5 cm, kolorowana olejem, (DI 81999/17)

Muzeum Narodowe w Warszawie

1868

Walery

Rzewuski

Helena Modrzejewska jako Prakseda w Karpackich góralach Józefa Korzeniowskiego, 10 x 8,3 cm, plik cyfrowy szklanego negatywu, (Graf. I.F.17135)

Biblioteka Jagiellońska

1866

Walery

Rzewuski

Helena Modrzejewska jako Prakseda w Karpackich góralach Józefa Korzeniowskiego, 1866, 10 x 8,3 cm, plik cyfrowy szklanego negatywu, pozytyw, (Graf. I.F.17135o).

Biblioteka Jagiellońska

1866

Walery

Rzewuski

Cykl dwóch zdjęć: Helena Modrzejewska jako Ofelia w Hamlecie Szekspira, fot. Walery Rzewuski.

Biblioteka Jagiellońska

1867

Walery

Rzewuski

Cykl trzech zdjęć: Helena Modrzejewska jako Adam Kazanowski w Dworze królewicza Władysława Józefa Szujskiego, plik cyfrowy szklanego negatywu, pozytyw.

Biblioteka Jagiellońska

1867

Sepia. Białowłosy mężczyzna przed dużym lustrem. Uśmiecha się do do swego odbicia. Trzyma doniczkę. W niej długie łodygi zakończone jasnymi kwiatami.

Sepia. Białowłosy mężczyzna siedzi na fotelu. Podłokietnik wydłużony, obity skórą. Mężczyzna trzyma na nim niewielką książkę. Przytrzymuje otwarte strony. Patrzy prosto w obiektyw. Jego twarz pomarszczona, oczy zmęczone.

Walery

Rzewuski

Cykl sześciu zdjęć: na pierwszym Wincenty Rapacki jako tytułowy Stary jegomość Henriego Murgera

Zbiory Muzeum Krakowa

1865

Podniszczona okładka książki “Album sceniczne”. Druk wyblakły, grzbiet naddarty. Na tylnej okładce przebarwienia.

Kobieta w rozszerzanej sukience. Ciemne, długie włosy kontrastują z białym materiałem. Na czole ma znamię. Dociska pięści do klatki piersiowej.

Walery

Rzewuski

Cykl trzech zdjęć: na pierwszym okładka Albumu sceniczne A. Hoffmann, Artystki Teatru Krakowskiego, Kraków

Zbiory Muzeum Krakowa

1868

Strona z książki “Album sceniczne”. Na środku fotografia kobiety w bogato zdobionej sukni. Na czole opaska. Kobieta unosi palec, zaciska usta. Jej spojrzenie intensywne.

Walery

Rzewuski

Antonina Hoffmann jako tytułowa Balladyna Juliusza Słowackiego, V c, 23 x 15 cm, Album sceniczne A. Hoffmann, Artystki Teatru Krakowskiego, Kraków, MHK-Fs420/VI/8

Zbiory Muzeum Krakowa

1868

Strona z książki “Album sceniczne”. Na środku fotografia kobiety w bogato zdobionej sukni. Ciemne włosy sięgają ud. Na czole opaska. Kobieta patrzy w lewo zaniepokojona. W obronnym geście unosi dłoń na wysokość twarzy. W drugiej trzyma duży kielich.

Walery

Rzewuski

Antonina Hoffmann jako tytułowa Balladyna Juliusza Słowackiego, V d, 23 x 15 cm, Album sceniczne A. Hoffmann, Artystki Teatru Krakowskiego, Kraków

Zbiory Muzeum Krakowa

1868

Strona z książki “Album sceniczne”. Na środku niewielkie zdjęcie. Kobieta w męskim stroju. Stoi profilem, na ugiętych nogach. Przykłada palce do nosa w figlarnym geście, wystawia język.

Walery

Rzewuski

Antonina Hoffmann jako tytułowa Ludwik w Uliczniku paryskim Jean-François Alfreda Bayarda i Émile'a Louisa Vanderburcha, III b, 23 x 15 cm, Album sceniczne A. Hoffmann, Artystki Teatru Krakowskiego, Kraków, MHK-Fs420/VI/5

Zbiory Muzeum Krakowa

1868

Sepia. Mężczyzna w kolczudze. Ma gęstą brodę i wąsy. Jedną dłoń opiera na biodrze, drugą trzyma rękojeść miecza. Patrzy prosto w obiektyw, jego spojrzenie intensywne.

Sepia. Zdjęcie grupowe sześciu mężczyzn w kozackich kostiumach. Niektórzy stoją w dostojnych pozach, inni klęczą lub siedzą. Jeden dość znudzony, podpiera policzek pięścią.

Walery

Rzewuski

Cykl trzech zdjęć: na pierwszym Józef Wielopolski jako Tuhaj Bej w żywych obrazach z Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza

Katalog zbiorów artystycznych i naukowych Polskiej Akademii Umiejętności, PAUart

1884

Kordyan

Grupa pań z żywych obrazów z portretów Lwów, ok. 20 x 40 cm, (DI 127241).

Muzeum Narodowe w Warszawie

1909

Czarno-biały portret mężczyzny. Stoi półprofilem, owinięty ciemnym materiałem. Lekko pochyla głowę, patrzy złowieszczo w obiektyw. (1905)

Kobieta na krześle. Splecione dłonie trzyma na udach. Uśmiecha się delikatnie. Za nią stoi mężczyzna. Jedną ręką trzyma jej rozpuszczone, kręcone włosy. W drugiej grzebień. Unosi go na wysokość twarzy.

Teodozy

Bahrynowicz

Cykl trzech zdjęć: na pierwszym Kazimierz Kamiński jako Mefistofeles w Fauście Goethego, Lwów, ok. 1905

Zbiory Muzeum Krakowa

1905

Sepia. Zdjęcie widowni wykonane ze sceny. Publiczność ubrana w ciemne, odświętne ubrania - suknie, garnitury, mundury. Górne balkony przepełnione, bliżej sceny więcej wolnych miejsc. W orkiestronie siedzą muzycy.

Sepia. Mężczyzna stoi na tle malowanej scenografii przedstawiającej kamienną bramę. Jego ubranie przypomina strój rycerski - na kolczugę i kolcze spodnie narzucona koszula. Na ramionach peleryna. Przy pasie miecz.

Karoli &

Pusch

Cykl trzech zdjęć: na pierwszym Maria Wisnowska w nierozpoznanej roli, lata 80. XIX wieku

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1880

Lekko przybrudzony rewers zdjęcia z logotypem i nazwą zakładu fotograficznego. Na górze dedykacja: “Kochanej pannie Cesi, Jadwiga Czaki”.

Rewers zdjęcia. Poza logotypem i adresem zakładu fotograficznego, znajdują się na nim pieczątki, drobne notatki wykonane ołówkiem oraz dedykacja od Anieli Bogusławskiej „Doskonałemu partnerowi, dobremu koledze”.

author

unknown

Cykl sześciu rewersów fotografii: pierwszy rewers Karoli & Pusch Fotografia Teatrów w Warszawie (z dedykacją Jadwiga Czaki)

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

Sepia. Ulicą idzie pochód ubranych na czarno mężczyzn w cylindrach. Za nimi rząd kapłanów. Przyglądają im się tłumy zgromadzone na chodniku przed kamienicami. Ludzie wyglądają z okien i balkonów.

Edward

Troczewski

Pogrzeb hr. Z. Krasińskiego [Ulica Krakowskie Przedmieście i widok na zakład fotograficzny Edwarda Troczewskiego FOTOGRAFIA TEATRÓW], ok. 1895, ok. 20 x 16 cm, (Zbiór fotografii XIX wieku, 1.49)

Archiwum Państwowe Warszawy

1895

Lekko rozmazane, zielonkawe zdjęcie. Grupa mężczyzn przed dużym budynkiem zdobionym kolumnami i płaskorzeźbami. Stoją oparci o barierkę, patrzą w kierunku obiektywu.

Maurycy

Pusch

Sprzedawcy uliczni przed Teatrem Wielkim, ok. 1891, ok. 20 x 16, (DI 27494)

Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie

1891

Widok z góry na talerz. Ma szeroką, ciemnoniebieską obramówkę. W środku obraz Teatru Wielkiego w Warszawie. Przed budynkiem duży plac, powozy zaprzęgnięte w konie.

Biały wazon z uszami. Na jego środku czarno-biały portret kobiety w ciemnej sukni ze stójką. Wazon ozdobiony złotą farbą na krawędziach oraz wokół portretu.

author

unknown

Cykl dwóch zdjęć: na pierwszym Talerz z fotografią Teatru Wielkiego w Warszawie, lata 90. XIX wieku, średnica 32 cm

Muzeum Warszawy

1890

author

unknown

Cykl dwóch zdjęć: Lusterko z fotografią aktora Władysława Bratkiewicza, 1905, średnica 5 cm, (Pamiatki, MT/IV/209).

Muzeum Teatralne w Warszawie

1905

Czarno-białe zdjęcie. Na ulicach tłum osób w ciemnych ubraniach i kapeluszach. Stoją bardzo blisko siebie, szczelnie wypełniają plac między wysokimi kamienicami. Niektórzy unoszą transparenty.

author

unknown

Cykl trzech zdjęć: na pierwszym pocztówka, Strejk [!] powszechny we Lwowie dnia 28. listopada 1905. Zgromadzenie przed Teatrem Miejskim we Lwowie, „Naprzód”

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1907

author

unknown

Wachlarz z fotografiami gmachu oraz całego zespołu, pamiątka z otwarcia Teatru Miejskiego we Lwowie, 1900, 34 x 21 x 64 cm, (Pamiątki, MT/IV/206).

Muzeum Teatralne w Warszawie

1900

Maurycy

Pusch

Wachlarz z fotografiami gmachu Teatru Wielkiego oraz zespołem
ok. 1891, 34 x 21 x 64,5 cm, (Pamiątki, MT /IV/19).

Muzeum Teatralne w Warszawie

1891

Okładka tygodnika “Goniec”. Na środku portret młodej kobiety profilem. Ubrana jest w białą, dopasowaną sukienkę. Ciemne, gładkie włosy upięte, ozdobione drobnymi kwiatami. Kobieta ma lekko pochyloną głowę. Brodę podpiera złożonym wachlarzem. Wokół zdjęcia narysowana wymyślna ramka.

Sepia. Portret młodej kobiety profilem. Ubrana jest w białą, dopasowaną sukienkę. Ciemne, gładkie włosy upięte, ozdobione drobnymi kwiatami. Kobieta ma lekko pochyloną głowę. Brodę podpiera złożonym wachlarzem. W drugiej dłoni niewielki bukiecik konwalii.

J. Kostka i

Mulert

Cykl dwóch zdjęć: na pierwszym pierwsza strona czasopisma „Goniec Teatralny” 1877 nr 5 (1.02) z doklejonym portretem Romany Popiel w roli Jadwigi w sztuce Zbudziło się w niej serce Wolfganga Müllera von Königswintera

Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa (Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy)

1877

Mężczyzna w ciemnym kostiumie z obcisłego materiału. Stoi na dużej, czarnej kuli. Unosi ręce, rozwija spiczaste, materiałowe skrzydła. Celuje cienką różdżką w prawo. Na dole podpis “Kamiński”.

author

unknown

Cykl piętnastu pocztówek: na pierwszej Helena Zimajer-Rapacka jako Kolombina w sztuce Pajacyki Wincentego Rapackiego (syna)

Muzeum Narodowe w Warszawie

1902

Pożółkła fotografia. Dziewczynka uderza miotłą w snopek słomy. Wokół zdjęcia odręczne, pokreślone notatki oraz fragment tekstu Isi z „Wesela” Wyspiańskiego.

Pożółkła fotografia. Kobieta na krześle, mężczyzna stoi podpierając się o stół. Patrzą sobie w oczy. Uśmiechają się lekko. Za nimi ściana. Przez jej środek przewieszony pasiasty materiał. Na gwoździach wiszą torebki i broń palna.

Atelier „Zofia”

Cykl ośmiu zdjęć: na pierwszym Bronisława Janikowska jako Isia i Józef Popławski jako Chochoł w Weselu Stanisława Wyspiańskiego

Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy

1901

Młody mężczyzna w mundurze. Stoi w rozkroku, nogi ugięte. Pochyla się, szeroko otwiera oczy. Trzyma karabin. Na podłodze, przy jego stopach wysoka czapka.

author

unknown

Cykl dwóch zdjęć: pierwsza jest karta pocztowa, na niej scena zbiorowa z przedstawienia Kordian Juliusza Słowackiego, Michała Tarasiewicz w roli tytułowej, fot. nieznany [przypuszczalnie: Józef Sebald], premiera Teatr Miejski w Krakowie 25.11.1899

Zbiory Muzeum Krakowa

1899

Scena ze spektaklu. Dwie osoby na tle roślinnej scenografii. Mężczyzna siedzi na kamieniu w jasnym kombinezonie z doczepionymi skrzydłami. Dramatycznie przykłada dłoń do piersi, patrzy przed siebie. Siedząca nieco wyżej kobieta spogląda na niego. Jej szyję i ramiona ozdabiają duże falbany, pozostałą część kostiumu pokrywają ciemne liście.

Józef

Sebald

Cykl dwóch zdjęć: na pierwszym Michał Tarasiewicz jako Motyl i Maria Przybyłko-Potocka jako Róża w sztuce Motyla miłość Anieli Bogusławskiej, premiera, Teatr Miejski w Krakowie

Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie

1900

Zdjęcie wykonane z widowni. Na scenie aktorzy i aktorki w białych, anielskich kostiumach. Pozują w rzędach: osoby z przodu przyklękają, kolejne siedzą, osoby z tyłu stoją, zajmują miejsca na platformach.

Karoli & Pusch

Cykl dwóch zdjęć: na pierwszym Widownia Teatru Wielkiego, ostatnie przedstawienie przed przebudową teatru w dniu 26 maja 1890

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1890

Pierwsza strona pożółkłej gazety. Na górze narysowany anioł trzymający tabliczkę z napisem “Echo”. Poniżej zdjęcie ze spektaklu. Aktorzy nachylają się do leżącej na ziemi kobiety.

Karoli i

Troczewski

Scena końcowa III aktu przedstawienia Fredzio Stanisława Grajbnera w Teatr, Rozmaitości w Warszawie w dniu 11 lutego 1893 roku, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1893 nr 490 (18.02)

Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

1893

Scena ze spektaklu. Na środku salonu stoi mężczyzna we fraku. Jest wyprostowany, zadowolony, wypina pierś do przodu. Po jego bokach grupki osób w eleganckich strojach. Szepczą, pokazują na niego palcami.

Maurycy

Pusch

Scena z farsy Ciotka Karola Brandona Thomasa, pocztówka, 8,5 x 13,3 cm (Fotografia, MT/VIII/3760)

Muzeum Teatralne w Warszawie

1894

Długie, czarno-białe zdjęcie. Duża grupa pozuje obok niewielkiego stolika. Zdjęcie jest miejscami rozmazane, przybrudzone. Twarze wielu osób zniekształcone.

author

unknown

Zespół aktorski w Małce Szwarcenkopf Gabrieli Zapolskiej, Teatr Miejski w Krakowie, premiera 16.10.1897, 7,2 x 14,2 cm, MHK-Fs2109/VI

Zbiory Muzeum Krakowa

1897

Sepia. Scena ze spektaklu. Scenografia prosta, stylizowana na antyk. Na niewielkiej platformie mężczyzna w ciemnej, krótkiej szacie. Ma długie, gęste włosy i brodę. Obok niego straż uzbrojona w duże tarcze i włócznie. Z lewej tańczy kobieta.

Jadwiga

Golcz

Nierozpoznana scena z przedstawienia na scenie warszawskiej, lata 1901-1910, J.Golcz /HOTEL BRISTOL/WARSZAWA, 22,9 x 29,6 cm, (DI 103714)

Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie

1901

"A. Strauss"

Cykl sześciu pocztówek: sztuka Lilla Weneda Juliusza Słowackiego, inscenizacja Ferdynanda Ruszczyca, Teatr Polski, Wilno.

Muzeum Narodowe w Warszawie

1909

"A. Strauss"

Cykl czterech zdjęć: Lilla Weneda Juliusza Słowackiego, inscenizacja Ferdynanda Ruszczyca, Teatr Polski, Wilno, scena zbiorowa.

Muzeum Narodowe w Warszawie

1909

Czarno-białe zdjęcie. Na scenie trzy osoby. Z lewej młoda dziewczyna. Długie włosy związane w dwa warkocze. Wywraca oczami. Dojrzały mężczyzna trzyma jej dłoń. Drugi stoi obok. Ma starannie przystrzyżone wąsy. Przygląda się dziewczynie. Za nimi malowana scenografia, zimowy pejzaż.

Drugie zdjęcie przedstawia tę samą scenę z boku, z większej odległości. Z lewej reflektor na statywie, na wprost aktorów fotograf. Opiera rękę o biodro, nachyla się do aparatu.

Czesław

Datka

Cykl dwóch zdjęć: na pierwszym fotografowanie sceny zbiorowej w sztuce Wolne miasto Konstantego Krumłowskiego oraz Eugenia Drabik jako Bogusia, Wacław Szymborski jako Focht i Artur Socha jako Dembowski

Zbiory Muzeum Krakowa

1927

Sepia. Wysokie, kamienne schody. Na nich dwóch mężczyzn. Jeden w czarnym ubraniu leży, podpiera się łokciem. Drugi stoi wyprostowany, przyciska rozczapierzone dłonie do piersi. Wokół nich porozrzucane chorągwie.

Scena antyczna. W tle uszkodzone kolumny. Z lewej tłum mężczyzn we frakach i płaszczach. Wszyscy wskazują palcami w prawo. Tam łuk triumfalny. Przy nim mężczyzna w rydwanie wraz ze swoją strażą i świtą.

Wacław

Szymborski

Cykl trzech zdjęć: sceny ze sztuki Legion Stanisława Wyspiańskiego, premiera 28.11.1911, Teatr im. J. Słowackiego w Krakowie, pocztówka, 8,9 x 13,9 cm

Zbiory Muzeum Krakowa

1911

Scenografia do spektaklu. Okazały salon. Ściany i drzwi bogato zdobione płaskorzeźbami i obrazami, wysokie okna. Wytworne meble z ciemnego drewna.

Wacław

Szymborski

Scenografia do przedstawienia Śluby panieńskie Aleksandra Fredry, premiera: Teatr im. J. Słowackiego, 4.11.1916, 22,5 x 33 cm, MHK-Fs490/VI

Zbiory Muzeum Krakowa

1916

Czarno-białe zdjęcie, salon. Przy drzwiach dwóch mężczyzn. Wyższy w białym fartuchu wskazuje ręką na sofę. Tam leży dwóch kolejnych. Nienaturalnie wygięci, bez niektórych elementów garderoby. Niedaleko nich, na podłodze butelka.

Wacław

Szymborski

Cykl trzech zdjęć: na pierwszym scena z przedstawienia Dożywocie Aleksandra Fredry, premiera: Teatr im. J. Słowackiego, 14.01.1913

Zbiory Muzeum Krakowa

1913

Scena ze spektaklu. Scenografia antyczna, minimalistyczna: proste meble, półokrągłe nisze. Na tylnej ścianie otwarte drzwi. W przejściu mężczyzna w ciemnej szacie. Patrzy w prawo, na kobiety. Dwie z nich siedzą, trzecia stoi, dotyka pleców jednej z nich. Pod zdjęciem nazwiska aktorów oraz imiona odgrywanych postaci.

Zbliżenie na twarz dojrzałej kobiety. Duże oczy podkreślone czarną, rozmazaną kredką. Ciemne, wykrzywione usta. Włosy zasłania czarna chusta. Kobieta marszczy czoło, trzyma kołnierzyk pasiastego kostiumu.

Wacław

Szymborski

Cykl dwóch zdjęć: na pierwszym scena z przedstawienia Judasz z Kariothu Karola Huberta Rostworowskiego, premiera: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 22.02.1913

Zbiory Muzeum Krakowa

1913